ارگونومی یا مهندسی فاکتورهای انسانی علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزار و لوازم کار ومحیط کار افراد را با توجه به تواناییهای جسمی وذهنی آنها طراحی کند درواقع این علم می کوشد به جای اینکه انسان را با محیط سازگار سازد محیط را با انسان سازگار سازد. سازمان بین المللی کار واژه ارگونومی را به معنای متناسب کردن کار با انسان تعریف کرده است.
نیاز توجه هرچه بیشتر بشر به عوامل انسانی بدون شک جزء مهمترین اصول ومعیارهای یک سازمان است زیرا که تمامی سازمانها اعم از کوچک و بزرگ بدون استفاده از منابع انسانی بی معنا و بی اعتبار است و فلسفه وجودیشان به خطر می افتد. پس پر واضح است که باید به انسانهای شریفی که در سازمانها و شرکتها با دل وجان کار می کنند احترام گذاشت و آنها را به عنوان یک همنوع دانست نه قسمتی از سیستم تولیدی سازمان.
جوییس مریلین،رئیس موسسه جویس در سیاتل آمریکا براین عقیده است که اکنون دیگراین باورعمومیت یافته است که شرکتهایی که
”بهره وری وکنترل کیفیت“ را مدنظر دارند دخالت ارگونومی را یک شم تجاری میدانند.
در نظر گرفتن ارگونومی نه تنها باعث حفظ سلامت نیروی انسانی کارآمد می شود بلکه مانع به وجود آمدن بسیاری ازهزینه های اضافی می شود.
مثل:هزینه زمان از دست رفته،هزینه ناشی از حوادث،هزینه ضایعات تولید،هزینه از کار افتادگی و... که می توان اینها را با طراحی اصولی ودرست محل کار از بین ببرد.
درحقیقت ارگونومی ازتاریخی برابر با تاریخ زندگی بشر برخوردار است وهمزمان با انقلاب صنعتی مورد توجه قرار گرفته.این علم دانش جدیدی است که عمری حدود 50 سال دارد.
وامروزه در کشورهای صنعتی جهان از جایگاه خاصی برخوردار است وسایر کشورها نیز همگام با توسعه صنعتی نیازآن رابه شدت حساس می کنند.
وامروزه تا مدرک دکترآ در دانشگاه ها ومراکز علمی دنیا مطرح ست.
عمدتأ ارگونومی درزمینه های زیرمطالعه می کند:
ü طراحی ابزار، وسایل، ماشین آلات و تاسیسات به طور صحیح.
ü طراحی روش انجام کار با توجه به نحوه اجرا و متناسب با سیستم عضلانی_اسکلتی بدن انسان.
ü هماهنگی روانی میان افراد و محیط کار وابزارآلات. (ارتباطات، چگونگی گردش اطلاعات و تعاملهای اجتماعی).
ü ایجاد شرایط فیزیکی مناسب در محیط کار با توجه به عواملی چون: (دما، رطوبت، صدا، ارتعاشات، جریان هوا و....)
ü وضعیت صحیح قرارگرفتن بدن و حرکات انسان حین انجام کار.
ارگونومی زمانی اهمیت پیدا می کند که توجه کنیم فعالتعرین و باارزشترین اوقات انسان درمحیط کارش سپری میشود. درنتیجه با طراحی روش های صحیح انجام کار وایجاد محیط سالم برای کار این امکان را دارد که ابزار و وسایل با توانايی های انسان مطابقت یابد ونهایتا کارکردن امری نشاط آور و جذاب شود .
امروزه از طراحی یک ابزار ساده مثل انبردست (از نظرجنس، مصالح،اندازه دسته و نوع پلاستیک دسته آن) و یا یک خودکار (ازنظرقطر،اندازه و رنگ) گرفته تا طراحی یک سیستم تولیدی کامل از ارگونومی استفاده می شود .
ارگونومی،مفهوم لغوی و تاريخچه
کار Ergon
قوانین طبیعیNomus
نخستين بارمحقق لهستانی به نام جاسترزبوسکی صطلاح ارگونومی را به دنيای ادبيات معرفی کرد.(1882-1799)جنگ جهانی دوم
استراتژی: ارگونومی توانائيها و محدويت های جسمانی و روانی کارگر را که با ابزارآلات، تجهيزات، روشهای کار، وظايف و محيط کار در تعامل است مورد توجه و بررسی قرار می دهد.
ارگونومی بيشتر بر روی اين موضوع بحث می کند که انجام کارچگونه بر انسان اثر می کند و برای پاسخ به پرسشهای مطرح واکنشهای فيزيولوژيک بدن در برابر کارهای جسمانی ،عوامل محيطی مانند گرما،صدا،روشنايی،ارتعاش،نوبت کاری و غيره را مورد مطاله قرار می دهد.
درارگونومی بر روی روشهای کاهش خستگی تاکيد می گردد.
اهداف ارگونومی بهبود کيفيت زندگی انسان
رفاه
بهره وری وکارايی
توليد
فيزيولوژيکی
روانی
سلامتی وايمنی
برای دستيابی به اهداف ارگونومی بايد به ويژگيهای سه مولفه زير توجه شود:
فرد
محيط
کار
تعريف ارگونومی:
ü ارگونومی به مفهوم “تناسب کار با فرد” است
ü ارگونومی علم متناسب کردن شرايط محيط کار ونيازمنديهای شغل با توانائيهای فرد است.
ü ارگونومی عبارت است از تلفيق انسان و ماشين با شرايط زيست به گونه‌ای كه با كمترين ضايعات و فشار، مطلوب‌ترين نوع بازدهی ازانسان و ماشين عايد گردد.
ü ارگونومی عبارت است از“علم اصلاح و بهينه سازی“محيط، مشاغل و تجهيزات به گونه‌ای كه متناسب با محدوديت‌های انسان باشد.
به عبارت ديگر، ارگونومی تلاش دارد تا با طراحی و تغيير مناسب كار و ملزومات آن، بيشترين بهره وری را براساس فيزيولوژی انسان به دست آورد.
گرچه از ديرباز انسان تلاش می كرده تا وسايل و ابزار كار خود را متناسب با اندازه های بدن خود بسازد ولی به طور كاملاً علمی، ارگونومی در حين جنگ جهانی دوم و آن هم درصنايع هوايی به كمك بشر آمد.
طراحی مجدد فضای داخل كابين هواپيماهای جنگی به صورتی انجام شد تا خلبان بتواند باكمترين صرف وقت و انرژی، بهترين عملكرد را داشته باشد.
بعد از آن، استفاده از اين علم در شاخه های مختلف صنعت رونق گرفت از جمله طراحی خودروها به طوری كه بيشترين راحتی را برای مصرف كننده به همراه داشته باشد.
طراحی علائم راه ها وجاده ها طوری كه بيشترين تأثير را برافراد بگذارد، طراحی رايانه ها و وسايل جانبی آن بر اساس فيزيولوژی نشستن انسان و...
آمار نشان می دهد با ماشينی شدن ودرعين حال يكنواختی و تكراری شدن وظايف انسان ها درصنايع امروزی، حدود نيمی از افراد در معرض بيماری های ”اسكلتی_عضلانی“ ناشی از كار قرار دارند
به طوری كه در انگلستان،هزينه ساليانه ناشی از اين بيماری ها حدود چندین ميليارد پوند تخمين زده می شود.
اما شايد بيشترين كاربرد علم ارگونومی در حال حاضر، پيشگيری از آسيب های اسكلتی _ عضلانی كارگران در صنايع ومشاغل پيچيده امروزی باشد.
برچسب ها:
مهندسی فاکتورهای انسانی و ارگونومی ارگونومی فاکتورهای انسانی مهندسی ارگونومیک ergonomos